گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

برای محبت به مولایمان امیر المومنین علی علیه السلام انوار و آثاری در دنیا و آخرت است که هر فرد به اندازه جایی که برای این محبت در قلب خود باز کرده باشد از آن برخوردار است. مقاله پیش روی به قلم حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی بر اساس روایات و حکایاتی ارزنده به این موضوع اختصاص دارد

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: از جمله کسانى که ایضاً چندین بار از نجف اشرف به کربلا مشرّف و به منزل حضرت آقا مى‏آمدند و مذاکرات و سوالاتى داشتند جناب آیة الله صدیق گرامى آقاى حاج سیّد عبد الکریم کشمیرى‏ دامت معالیه بودند که آن مجالس هم براى حقیر مغتنم بود. (منبع: روح مجرد، ص: 309)

یکم شهریور ماه، منسوب است به دانشمند بزرگ و طبیب نامدار جهان اسلام، شیخ الرئیس بوعلی سینا است  که به "روز پزشک" نام گرفته و فرصتی است که اندکی از خدمات و زحمات بسیار جامعۀ فرهیخته أطبّاء، تقدیر شود؛ مقالۀ حاضر به این عنوان است.

پرفسور دکتر سجادی، به تحقیق یکی از برترین های چشم پزشکی دنیاست که به خاطر یک جلسه مداوا، به خیل ارادتمندان و شاگردان سلوکی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه پیوست؛ کتاب "آیین رستگاری" حاصل جلسات توجیهی سلوکی علامه با ایشان است که از نفیس ترین بیانات علامه به حساب می آید که برای هر طالب و سالکی مطالعه آن ضروری است؛ فرزند دوم علامه در مقدمه این کتاب از نحوه این آشنایی می گوید.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: جدّه پدرى ما، یعنى مادر پدر این حقیر، خواهر علّامه خبیر مرحوم آیة الله آقاى میرزا محمّد طهرانى صاحب کتاب «مستدرک البحار» بوده است. و مادر او که مادر علّامه آقا میرزا محمّد طهرانى و جدّه بزرگ ماست از نواده ‏هاى عالم متضلّع میر محمّد صالح حسینى خاتون آبادى داماد علّامه ملّا محمّد باقر مجلسىّ‏ (صاحب کتاب ارزشمند بحارالانوار) بوده است که دختر او را که بنام فاطمه بیگم بوده است 

یکی از حق دارترین عالمان شیعی که بر ذمّه تمام شیعیان بل مسلمانان جهان حقّ وافری دارد، مرحوم علاّمه ملّا محمّد باقر مجلسی صاحب بحارالانوار رضوان الله تعالی علیه است که سی ام مرداد را روز تکریم و بزرگداشت ایشان نام نهاده اند؛ مرحوم علّامه طهرانی اعلی الله مقامه همواره به نیکی و کرامت از او یاد کرده و چون از نوادگان ایشان بودند بر خود می بالیدند که در ادامه به آن اشاره می شود

علّامه طباطبائى‏ قدَّس اللَه تربتَه به کتاب «بحار الانوار» جدّ ما مرحوم علّامه مجلسى‏ بسیار ارج مى ‏نهادند و آن را بهترین دائرة المعارف شیعه از نقطه نظر جمع اخبار مى ‏دانستند؛ و بالاخصّ کیفیّت

روح دین عبادت است و بهترین عبادت نماز است. خداوند براى آنکه مؤمنین در موقع عبادت حضور قلب داشته باشند مکانهائى را معیّن فرموده که در آنها نماز گزارند؛ ملکوت مسجد، به حقیقت نورانی مسجد و آداب ظاهری و باطنی آن می پردازد. سی و یکم مرداد روز جهانی مسجد است.

یکی از موضوعاتی که امروزه مورد چالش است و تا حدودی رنگ اعتقادی به خود گرفته، ساخت مساجد با چندین مِناره است. سوال اینجاست که آیا وجود مناره یا همان گلدسته برای مساجد لازم است و اگر هست به چه صورت و چه تعداد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ داده شده است.

اینکه بنده به شرکت در مسجد و اقامه نماز در ان علاقه بسیاری دارم اما اخیرا با حدیثی مواجه شدم با این مضمون که  برای زن بهتر است نمازش را در خانه بخواند حتی در خانه هم در پستو خواندن بهتر از در ایوان خواندن است تکلیف خانم در اینباره چیست؟ پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

حضرت علّامه آیت الله حاج سّید محمّد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه درباره آزادسازی شهر پاوه می فرمودند: وقتی از رادیو شنیدم که شهید چمران در (پاوه) در محاصره هستند با فرزندان و رفقا به مسجد (مسجد قائم در طهران) رفتیم و برایشان دعا کردیم تا آزاد شوند.

بسم الله الرحمن الرحیم چرا در قرآن نام حضرت على علیه السلام به صراحت به عنوان امام و وصیّ پیامبر اکرم برده نشده است؟

پاسخ از حجة الاسلام حاج شیخ محمدشاهرخ همدانی

روز عاشورایی مرحوم خاتم الفقهاء و المجتهدین شیخ مرتضی انصاری اعلی الله مقامه جلوی درِ ورودیِ صحن مطهّر امیر المومنین علیه السلام ایستاده بود و از دسته جات سینه زنی استقبال می کرد و در کنار او أفندی که از طرف حکومت عثمانی حاکم عراق بود ایستاده بود. أفندی از شیخ پرسید؟

اخیرا شاهدیم که سالروز ولادت امام کاظم علیه السلام که همزمان با شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام است از هفتم ماه صفر به ماه 14 یا 15 یا 20 ماه ذی الحجه تغییر یافته است! تغییری که هیچ مبنای اجتهادی و فنّی ندارد و با توجیهات سطحی و غیر علمی با شأن مقام معصومین علیهم السلام سازگار نیست و اهل تحقیق و دقت آن را برنمیتابند؛ در این مقاله اولا اصل سالروز آن امام تحقیق شده، ثانیا توجیه این تغییر مورد ملاحظه قرار گرفته است که به قلم حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی تقدیم حضورتان می گردد

فرزند دوّم مرحوم علّامه طهرانی نقل می کنند: (در سفری که مرحوم آقای حدّاد رضوان الله علیه به شهر اصفهان داشتند) یک شب (هنگام غروب برای نماز) رفتیم پشت سر مرحوم حاج آقا رحیم‏ ارباب (اصفهانی)‏- خدا رحمتشان کند- بسیار مرد فاضل و دانشمندى بود و شاگرد مرحوم آخوند کاشى بود و یادم است غروبى بود آنجا روى پشت بام نماز مى ‏خواند عمامه نداشت

عارف کامل مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در تاریخ ولادت امام هادی علیه السلام اقوالی است که قویترین آنها قول به ولادت آن حضرت در ماه رجب است نه پانزدهم ذی الحجة و دعای

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

حضرت استاد علّامه طهرانی رضوان الله علیه از اخلاص رزمندگان جنگ تحمیلی تجلیل می کردند؛ در این میان مجاهدت های آزادگان را ستایش می کردند و در چند مورد دیده شده بود که در شنیدن خاطراتشان منقلب شده بودند. به یاد دارم که منزل یکی از این آزادگان عزیز در نزدیکی بیت شریف حضرت علّامه بود؛ وقتی خبر دادند که ایشان آزاد شده همراه برخی آقازادگان و دامادها و قلیلی از شاگردانشان به استقبال وی رفتند.

کتاب حاظر مجموعه مقالاتی است که از مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه  و سایر بزرگان و نویسندگان جمع آوری شده است؛ برای دسترسی به آن اینجا کلیک کنید

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چقدر زیباست که ایرانیان امروزه که در اثر غرب زدگى مبتلا به آداب و رسوم ملى باستانى، و عیدهاى مجوسى و زردشتى شده ‏اند، و غالبا در ایام نوروز براى خود و خانواده خود لباس نو تهیه مى ‏کنند و جشن و سرور دارند، این بدعت زشت را ترک نموده، و عید غدیر را که ستون ایمان است

حجّة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانى:

شیعه باید به گونه ای باشد که وقتی نزد او گفته میشود "عید" ، "عید غدیر" به ذهن و قلبش خطور کند و بس.

تمام احکام و سُنن إلهیه از مصدر وحی باید متضمّن یک واقعیت و حقیقت والای معرفتی جهت اصلاح نفسانی و رشد مراتب عقل انسانی و تجرّد نفس از کثرات آفاقیه و أنفسیه باشد خواه آن مرتبت از معرفت بر ما روشن و آشکار باشد و یا پنهان و مخفی؛ از این روی عید در فرهنگ قرآن و اسلام دارای ریشه ای عمیق و معنایی دقیق و رسا و سازنده دارد، سخنرانی حاضر از حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی است که بر متن دُرر بار کتاب امام شناسی جلد نهم با موضوع "عیدِغدیر" ایراد گردیده است.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: اوقاتى که حقیر در نجف اشرف براى تحصیل اقامت داشتم، به محضر حضرت علّامه حاج شیخ آقا بزرگ‏ طهرانى‏- أعلى الله تعالى مقامه الشَّریف- زیاد تردّد داشتم، بالأخصّ در پنجشنبه‏ ها و جمعه ‏ها. زیرا ایشان استاد بنده در علم درایه و رجال و حدیث بودند،

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: آقاى حاج میرزا محمّد باقر آشتیانى‏* (که از علماى با فهم و با ادراک و دلسوز بودند) نقل کردند از والد معظّمشان آقاى حاج‏ میرزا احمد آشتیانى، که براى حفظ، این جملات را در مواقع مختلفه مکرّراً بخواند: «الحَمدُ لِلّهِ الّذى آوانا و أیّدَنا بنَصرِه، و رَزَقَنا مِن الطّیِّباتِ، و لَولا رَحمَةُ رَبِّنا لَکُنّا مِن المُتَخَطِّفینَ لِلنّاسِ.» (مطلع انوار، ج‏4، ص: 44)

قال الله تعالی: ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ (حج/62)

﴿ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ﴾، این کلام دارای حصر است؛ یعنی حقّ منحصراً برای خداست، غیر خدا چیزی حقّ نیست اما نه اینکه چیزی هست و حقّ نیست بلکه اصلا چیزی نیست که بخواهد حقّ باشد یا باطل. پس خدا حقّی است که مقابل ندارد،

او یک معصومى است ذاتى؛ او خارج از موضوع است؛ خوبى و بدى را باید روى صفات اختیارى بدانیم و آقا میرزا محمّد تقىّ شیرازى ذاتاً معصوم است و ذاتاً پاک است؛ اینرا هم بعنوان عیب مى ‏گفته است. اینها برخی کلماتی است که بزرگان در حق مرحوم میرزا محمد تقی شیرازی رحمة الله علیه بر زبان جاری می ساختند.

در روز جمعه بیست و یکم شهر جمادى الاولى، یکهزار و چهارصد و یک هجریّه قمریّه در شهر مقدّس مشهد، به بازدید جناب مستطاب حضرت صدیق ارجمند، و سرور گرامى: آیة الله حاج سیّد على لواسانى دامت برکاته، فرزند برومند آیة الله آقاى حاج میرزا أبو القاسم لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى حاج سیّد محمّد لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى سیّد ابراهیم لواسانى رحمة الله علیهم أجمعین به منزلشان شرفیاب شدم. در ضمن مذاکرات،

مرحوم آیة الله آقا میرزا محمّد تقى شیرازى از علماء فرید و أتقیاء وحید در طائفه شیعه أمامیّه بوده‏اند، که علماً و عملًا از نمونه‏هاى بارز سلف صالح و أصحاب و خواصّ أئمّه معصومین صلوات الله علیهم أجمعین بوده ‏اند، و بعد از مرحوم آیة الله حاج میرزا محمّد حسن شیرازى مرجعیّت شیعه برایشان قرار گرفت.  

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

لفظ "حاج" یادآور فریضه حجّ است که از مهمترین شعائر الهی است و باید کسی که این شرافت روزی او شده، با لفظی متمایز از دیگران صدا شود تا آن معانی و اهمیّت و عظمت حجّ فراموش نشود می فرمودند: 

مرحوم آیة الله الحقّ و الیقین فقیه معظّم  آقای حاج شیخ جواد انصاری همدانی داستان عجیب و شگفت‌انگیزی درباره عدم اسلام مُسَوِّفِین حجّ بیان فرمودند: یکی از تجّار معروف و مشهور همدان که به صلاح و تقوی مشهور و معروف بود بواسطه عارضه مرض سکته قلبی فوت کرد؛ و فوت نابهنگام او أثر شدیدی در ارحام و بازماندگان و دوستان او گذاشت.

نقل است که مرحوم حاج میرزا جواد آقاى ملکى تبریزى رضوان الله علیه مدّت چهارده سال ملازم جمال الاولیاء و العرفاء مرحوم آخوند مولى حسینقلى همدانى رضوان الله علیه بوده ‏اند. مرحوم حاج میرزا جواد آقا مى ‏فرمودند: 

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: کتاب «لقاء الله» ایشان (عارف کامل مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریری اعلی الله مقامه) آتشى مخصوص دارد و براى فتح باب سالکین إلى الله، کلید و رمز موفّقیّت است. (روح مجرد، ص: 285، پاورقی) حقیر تا به حال از جهت اتقان مطلب و ایجاز، 

(مرحوم حضرت آیت الله علّامه طهرانی رحمة الله علی)ه در طول عمر پر برکت خود مکرّر به حجّ مشرّف شدند و حال و انقلاب و انصراف و سوز و گداز در این سفر همواره در ایشان مشهود بود، و وارداتشان در حجّ بسیار بیشتر می شد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در روایت است که چون ابراهیم کعبه را بنا کرد بر فراز کوه أبو قُبیس آمد و مردم را به حجّ خواند، هر کس صداى او را شنید-

هندویى شوریده حالى بود که در مقام عشق صاحب بصیرت و دیده بود. هنگامى که موسم حج فرا رسید، کاروان حجاج به راه افتاد. قومى را دید که مشغول بستن و کوچ هستند. هندو گفت: اى آشفتگان واى دل ربایان! به چه کار مشغولید و هدفتان کجاست که با این شور و شوق رحل مى ‏بندید؟ یک نفر جواب داد: این مردان راه از این جا عزم سفر حج دارند.

مرحوم حداد رحمة الله علیه که در ذو الحجّة الحرام 1384 حجّ نموده بودند درباره سفرشان سؤالاتى از طرف حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه شده که به نقل از کتاب روح مجرد تقدیم میگردد.

ادیان الهى براى پیروان خود بر اساس ارزش‏هاى انسانى، و وصول به اهداف ایمانى و وصول به قرب الهی اعیاد را پایه ‏ریزى کرده ‏اند که یکی از مهمترین آن عید سعید قربان است علامه طهرانی رحمة الله علیه در فلسفه عید قربان از این منظر تقریری زیبا دارند

عید قربان، روز ثبوت و اثبات عشق و تسلیم است؛ روزی که انسان در برابر معشوق، هیچ بودن همه چیز را می‌پذیرد، خود و همه چیز را فدای او می‌کند و «تعبد» را که نتیجه عرفان، شهود و دیدن یار است، به معرض دید می‌گذارد. در این روز اعمالی است که بزرگان بر آن تاکید داشتند

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

تمام این قربانی هایی که انسان انجام می دهد و امر به او شده گرچه طبعا یک فوایدی مانند رسیدگی به فقرا و مستمندان و اطعام دارد، اما جان و روح و سرّ این آن پاکی و طهارتی است که انسان در اثر این عمل کسب می کند یعنی بر اثر قربانی انسان کسب طهارت می کند که آن طهارت بدرد انسان می خورد؛  خود قربانی و اطعام و ریختن خون حیوان و گوشت او را در راه خدا دادن، اینها همه اش مال این عالم است و لیکن روح و نتیجۀ این کار که آن تقوای مُکتسَب از این عمل است، او به سوی خدا می رود. (سخنرانی های علامه طهرانی ره)

براى برگزاری مجالس دینی مخصوصا جلسات ذکر و دعا، آداب و شرائطى است؛ چنانچه انسان جلسات را با آن آداب و شرائط بجاى آورد به مراتب به مرحله قبول و قرب نزدیکتر است. جناب حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی بر اساس درخواست یکی از طالبین راه خدا به اهم آداب و شرائط جلسات دینی و ذکر و دعا که مهمترین آن رعایت "خلوتِ دل" است، پرداخته اند.

ارزش و اهمّیّت دعا در فرهنگ اسلامى، از سفارشهاى قرآن و معصومین علیه السلام معلوم مى‏شود. این تأکید بسیار زیاد، نشانگر جایگاه ویژه دعا در اسلام است، در مقاله پیش روی به جایگاه دعا و اهم از آداب ظاهری و باطنی آن اشاره شده است

خبر کشته شدن مسلم بن عقیل در منزل «زُبالَه» به امام رسید. حضرت به سیر خود ادامه داد تا فرزدق او را دیدار کرد، و به او سلام نمود و گفت‏:...

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

در همین سفر (سفر دوّم حقیر به أعتاب عالیات در سنه 1383 هجریّه قمریّه‏) در بالاى بام خانه (مرحوم حدّاد) در شب عرفه که ایضاً جمعى از اهل نجف و کاظمین و بغداد و سماوه و غیرها مجتمع بودند، پس از نماز مغرب و عشا که می خواستند غذاى مختصرى داده و حضّار به اعمال لیله عرفه و زیارت مشغول شوند، با بهجتى هر چه تمامتر فرمود: فلان سیّد (علّامه سیّد محمّد حسین حسینی طهرانی)، سَیِّدُ الطّآئفتَیْن است (یعنى هم مجتهد در امر شریعت و هم مجتهد در امر طریقت). (روح مجرد، ص: 108)

ابن قولویه قمّى روایت می کند از پدرش از سعد بن عبد الله از بعضى از اصحابش از أحمد بن قتیبة همدانى از إسحق بن عمّار که مى‏ گوید: من به حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام عرض کردم که: من شب عرفه را در حائر حضرت امام حسین علیه السّلام بیتوته کردم و 

در عظمت دعای عرفه و نسبتش به سیدالشهداء علیه السلام بین هیچیک از صاحب نظرات علوم اسلامی و آسمانی شبهه و اختلافی نیست؛ اما در فقرات پایانی این دعا اختلاف است برخی آن را منسوب به حضرت می دانند و برخی نمی دانند. در این میان نظر عارف کامل حضرت علامه طهرانی قدس الله نفسه خواندنی است

یکی از با فضیلت ترین شب و روز سال شب و روز عرفه است؛ در این مختصر بر اساس یادداشتی از جناب استاد شاهرخ همدانی حفظه الله به اعمال و حالات سالکان راه خدا با عنایت به سیرۀ مرحوم علّامه طهرانی قُدّس سرّه اشاره می شود.

سلام علیکم. با توجه به اینکه روز عرفه کربلا ازدحام زیاد هست و بنده دوست دارم که در ایام خلوت به زیارت بروم آیا شما صلاح می دانید این عمل را به تاخیر بیاندازم؟ پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه میفرمودند:

حجة الاسلام شاهرخ همدانی: 

امام حسین علیه السلام در دعای عرفه خدا را در تمام موجودات نشان میدهد و کسانی که در دعای عرفه حاضر میشوند بیش از هر چیز باید به این نکته توجه کنند. بنابراین توسّل به اهل بیت علیهم السلام و حتی ذریّه آنان خصوصا کسانیکه همچون حضرت مسلم علیه السلام مندکّ و فانی در مقام ولایتند گرچه ضروریست اما نباید ادراک ظاهری و شهودی انسان را از توحید و ربط با مبدأ تحت الشعاع قرار دهد و مجالس به جلسات روضه صرف تبدیل گردد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: مسجد الخَیْف در سرزمین مِنَى هم خیلى عجیب بود، و غالباً اوقات را در أیّامُ التَّشریق (در معیّت مرحوم حدّاد) در آنجا بسر مى‏ بردیم. و داستان توحید در تمام مظاهر و اعمال حجّ بسیار ظاهر و قوىّ بود، بالاخصّ در مسجد الحرام و مسجد الخَیف. (روح مجرّد، ص 142)

(عارف کامل مرحوم حاج سید هاشم حداد اعلی الله مقامه الشریف) می فرمودند: یک شب که با رفقا به مسجد الخَیف داخل شدیم، دیدم آقاى حاج سیّد احمد (فِهری) زنجانى* با جمیع رفقاى طهرانى و ایرانى گرد هم نشسته، ایشان سخت از وضع طهارت و نجاست حجّاج و مَعابر ناراحت است، و گویا نیز در وقت دخول به مسجد الخَیف ترشّحى از آن آب ها به ایشان شده است، و ایشان را چنان متغیّر نموده بود که: خداوندا! بارالها! می خواهیم دو رکعت نماز با طهارت در مسجد تو به جاى آوریم، ببین مگر این عرب ها و این مردم با این وضع و کیفیّت می گذارند؟!